State House

Office of the President of The Republic of Seychelles

News

Diskour par Prezidan Larepiblik Msye Wavel Ramkalawan devan Lasanble Nasyonal

Mr. Spiker, Mr. Depite Speaker, Lider Lopozisyon, Lider Zafer Gouvernman, Manm Lasanble, Sef Ziz, Prezidan Lakour Dapel ek manm zidisyer, Vis Prezidan ek tou Minis,

ser ek frer Seselwa.

I vreman en plezir pou retourn dan Lasanble Nasyonnal pou adres zot. Byensir sa landrwa i anmenn bokou memwar e mon touzour rekonesan pour sa loportinite ki lepep Seselwa ti donn mwan pou servi zot swa koman zot manm elekte oubyen koman en manm proporsyonnel. Se byensir atraver Lasanble Nasyonnal ki mon’n osi ganny sa ekspoze enternasyonnal e sa in osi permet mwan ranforsi non Sesel dan lemonn parlmanter swa kot CPA, PAP, SADC PF oubyen koman en obzervater eleksyon pour Commonwealth. Respe ki mon annan pour sa lenstitisyon i enorm e zot rol pou anmenn sa deba politik an-mezir ki zot swiv byen pre travay gouvernman atraver demann kestyon, mosyon ek lezislasyon i vreman enportan pour nou pep ek nou pei. Mon’n diriz en mazorite dan 6enm Lasanble dan Lopozisyon. Sel leksperyans ki mon pann ganny sans fer se pou diriz en tel gran mazorite parey i egziste ozordi e anplis asiz lo sa kote latab. Bonn sans a zot tou dan sa travay nob.

Ozordi I fer egzakteman 24 zour depi ki mon ti pret serman pou okip sa pozisyon pli gran serviter lepep Seselwa. Sa leksperyans in enn ki ziska prezan in fer ki tou lezour i annan bokou sirpriz, kestyon ek sok lo en kote, me lo lot kote, in anmenn bokou lazwa, spesyalman letan nou nouvo gouvernman in kapab idantifye e rezourd serten difikilte ki nou pep pe fer avek. Mon bezwen admet avek lepep Seselwa ki pli gran lazwa ki mon pe eksperyanse se letan mon war sa nouvo lantousyasm, sourir ek determinasyon lo figir nou pep. Se sa ki pou permet nou avans devan e donn tou pour nou pei, sa zoli pti Sesel.

Ozordi i evidan ki Seselwa pa pe zis dir ki Sesel i pli gran ki nou tou, me plito nou pe atrap lanmen kanmarad e dir ki nou pou travay dir pou asire ki Sesel i vreman vin sa manman ki nou tou nou kontan e alor nou pou met tou nou zefor pou fer li monte afen ki sakenn son zanfan i viv dan vre lafyerte dan en pei kot lazistis i rennye e son larises i ganny partaze avek tou son zanfan.

Wi, Linda, nou fanmiy avek mwan, nou pe dousman-dousman adapte avek sa bann nouvo responsabilte. Mon anvi profite pou remersye tou dimoun pour lakey ki zot in akord Linda, e i resanble ki i pe menm vin pli popiler ki mwan. Mon fanmiy i la a zot servis e kot nou kapab donn en lankourazman nou pou fer li avek gran ker. Linda pe analiz tou bann demann ki i pe resevwar e byento zot ava ganny plis lenformasyon lo ki bann rol spesifik ki i pou zwe lonivonasyonnal.

 Pandan sa 24 zour, in annan bokou desizyon ki’n ganny pran e mon bezwen dir avek lepep Seselwa ki sa lekip Minis in fini rantre dan zot bann diferan landrwa travay e pe fer marse zot diferan minister. Seselwa, i annan bokou travay pou fer. Konmdir Kreol, ‘Travay i la !’Mon kontinyelman remersye sakenn parmi zot pour aksepte bann diferan responsabilite. Zot in kit tou pou deservi zot pei. Mersi bokou e tou kouraz dan zot travay.

Vis Prezidan Afif avek mwan, nou napa responsabilite direk okenn minister dan gouvernman. Nou pas bokou letan travay ansanm pou analize e pran desizyon lo ki mannyer nou pei pou bouz devan. Sa i osi permet okenn minis pou koz avek nou. Ansanm nou zwenn bann komite o-nivo swa pou diskit size lekonomi, Lasante oubyen servis piblik. Travay i entans, me nou vreman satisfe lafason ki nou pe ganny bon kolaborasyon, e se sa ki permet nou kapab met tou nou zefor ek konesans a dispozisyon lepep Seselwa. Mersi VP pour ou sipor san kondisyon.

La mon profite pou remersye tou bann dimoun ki’n asiste nou lo bann komite pou pli byen konpran serten pwen teknik afen ki nou kapab pran desizyon pour byenet sa pep. Lorganizasyon tel ki SPDF, Labank Santral, Lapolis, Minister Finans ek tou lezot in vreman ouver avek nou. Lo lot kote, sa dan limenm in permet gouvernman pou kapab fer bann bon analiz, e rod semen devan.

Deza, o-komansman menm, nou’n tenir lo nou prensip ki personn pa pou perdi son plas travay, me ki nou plito enterese ki tou travayer dan gouvernman i kit politik kot li letan i desann pou vin travay. Nou ensiste ki dan landrwa travay dan gouvernman, napa okenn politik e ki preokipasyon tou travayer se pou donn tou Seselwa meyer servis dan en pli kourt dele posib. Nou pe rod lefikasite dan servis ki tou dimoun i resevwar. An mezir ki nou kontinyen etidye tou sa ki pe arive, mon bezwen dir ki mon satisfe an-zeneralavek sa nouvo fason panse ki nou pep pe manifeste, me mon bezwen osi azoute ki i annan serten move mantalite ki pe kontinyen manifeste son lekor. Mon senpleman fer en lapel pour ki sa nouvo lespri respe ek lonekte i rennye dan tou landrwa travay. Alor mon kontinyen ankouraz tou travayer pou donn zot meyer pour ki atraver zot kontribisyon, nou pei i ava bouz pli devan e lepanouisman nou pep i ava vin nou priorite.

Mon profite pou azoute ki nou servis sivil i bezwen vin en landrwa kot sak travayer i konsider sa travay ki i fer koman son biznes. Si zot les zot ganny dirize par en tel lespri, se la kot nou pou ganny bon rezilta e nou performans pou monte e nou pou ganny bann bon rezilta e non pa en sitiasyon parey nou dir an angle kot travayer pe zis ‘tick the box’. Dan sa menm lelan, i bezwen annan en lespri lantreprenarya dan nou travayer servis sivil. Tou lezour fodre ki sak travayer i santi ki i pe progrese e ki i pe devlope. Alor mon repete ki tou travay I bezwen aport rezilta pour sitwayen e non pa gaspiyaz resours ek letan nou pep. Annou aret regard ler, me dan sa moman difisil ki nou pe traverse, donn tou sa ki zot annan. Ankor enn fwa mon demande ki nou met travay dir, en sanzman latitid ek en pli gran sans patriotism koman sa nouvo filozofi afen ki letan keksoz i amelyore napa personn ki pou bar pti Sesel. Bonn sans.

Mr. Spiker, i tre enportan pour nou tou vin bann bon sitwayen nou pei. Yer sakenn ti pe kriy pour son parti politik e sa ti byen e nou drwa. Ozordi, fodre ki nou tou nou realize ki nou tou nou Seselwa. E se sa lespri ki devret pous nou pour vin bann bon sitwayen. Alor kwa ki en bon sitwayen i akonplir pour son pei?

En bon sitwayen i patriotik, i montre respe pour tou dimoun, i travay dir, i ede lev nivo moralite dan son pei, i pozitiv e rod sa ki byen, i montre konsern pour tou dimoun e pour son pei, i rod konstri kominote e non pa zis son lekor. En bon sitwayen i pran swen avek lanvironnman son pei e i pa sali oubyen detri sa menm lanvironnman. En bon sitwayen pa enport drog, vann drog e detri lazenes Seselwa. En bon sitwayen i rode tou lezour ki mannyer i pou atrap lanmen son vwazen afen ki i kapab ariv pli lwen posib; I regard sa ki pli feb ki li e donn en kou-d-men. Finalman, en bon sitwayen pa rode ki son pei i kapab fer pour li, me plito kwa ki li i pou fer pou fer son pei progrese.

Wi, Mr. Spiker, sa ladministrasyon pe rode ki mannyer i pou fer Sesel prodwi sa bann bon sitwayen afen ki nou fason panse i ava sanze, e nou pep i ava viv dan laverite, latransparans, lanmour ek solidarite. Nou anvi ki nou konn vre rekonsiliasyon, retir tou lamertim ek laenn dan bann leker fatige, debout for lo kote lazistis, egalite, respe tou drwa nou kanmarad e montre ki tou zanfan dan mon vilaz i mon zanfan. Mon senserman krwar ki nou kapab kree sa Sesel e mon annan sa konviksyon ki moman in arive pour nou tou bouz dan sa menm direksyon. Se par legzamp ki mon’n promet ki mon pou diriz sa pei koman en bon sitwayen, e an-mezir ki mon ekoute e pran desizyon mon pou travay pour ki Sesel i vreman vin pour tou son zanfan.

Mr. Spiker, frer ek ser Seselwa, avan nou al pli lwen I enportan pour mwan adres zot afen ki nou kapab viv koman bann bon sitwayen ki protez nou pei dan sakriz medikal ki nou pe pas ladan ozordi. Mon pa pe vin fer zot per, me mon bezwen koz fran e onnet avek zot lo size COVID-19 afen ki nou regarde kwa ki nou devret fer.

Sitiasyon mondyal COVID-19 pe agrave vitman e le monn antye pe santi sekous. Isi Sesel sekter lasante e tou lezot sekter pe sibir bann konsekans. Selon tou previzyon, i paret ki sa sitiasyon pou kontinyen agrave pour ankor plizyer mwan, omwen. Sepandan, nou pei, i bezwen sirviv. Nou byennet ekonomik e sosyal i a risk. I depann lo sakenn parmi nou pou ede dan sa lalit kont COVID. Minister Lasante i dir ki nou stil lavi ozordi pa bon e se nou menm nou ki non selman pli gran danze pour nou prop lekor, me osi pour nou fanmiy, lantouraz travay ek nou kominote.

An-mezir ki nou esey relans nou lekonomi e akeir plis viziter, i absoliman enportan ki nou tou, bann sitwayen, san eksepsyon, nou pratik bann mezir prevansyon avek plis langazman personnel e kolektiv. Nou bezwen fer sa pour ki sa kosmar transmisyon kominoter COVID-19 pa arive. Bondye in beni nou pei ziska prezan e nou vreman dir en gro mersi pour sa lekip kot Minister Lasante dirize par Dr Gedeon ek Dr. Louange pour sa travay ekstraordiner ki zot pe fer. Ziska prezan mon’n rankontre zot lo plizyer repriz e zot konnen ki zot annan tou sipor dan travay ki zot pe fer e mon ensiste ki silvouple nou ekout zot konsey.  

Pour nou kapab fer sa, zot in dir mwan ki fodre mon repet sa bann mezir lasante piblik ki nou tou nou bezwen kontinyen pratike pour nou kas okenn lasenn transmisyon COVID-19. I nepli ler pour nou mazin zis lanmizman, me pour nou pran nou lavi e lavenir nou pei o-serye.

Premyerman, annou, silvouple, pratik bann mezir lizyenn ki rekomande.

Dezyenmman, annou met nou mask partou e a tou moman kot i rekomande pour protez nou zanfan, nou fanmir, nou kominote ek nou menm.

Trwazyenman, annou gard zistans e annou evit kontak fizik ek nou prosen pandan ki nou dir bonzour.

Katriyenmman, annou pa groupe e fer parti. Sa, I enkli dan bann landrwa ki’n fek reouver. Byen sir nou tou nou tya kontan si ti napa COVID oubyen si I ti’n ganny met anba kontrol. Me malerezman COVID i ankor en menas pour nou pei, alor annou gard an-tet ki sa gro danze I ankor parlao nou e ki I zis nou, atraver nou aksyon ki kapab ranport laviktwar e gard nou pei sen e sof.

A sa pwen, mon ti a kontan adres tou bann letablisman komersyal direkteman. Zot tou zot annan en devwar sivik e moral e i dan lentere zot biznes pour zot osi kontribye aktivman pour kas lasenn transmisyon COVID. Mon enplor zot alors, pour zot osi obzerv lalwa e pratik tou bann gidans pour protez zot kliyan, zot travayer ek zot biznes. Malerezman, mon bezwen ozordi anonse ki bann letablisman ki kontinyelman refize obzerv lalwa ek regilasyon pou bezwen fer fas avek aksyon sever ki kapab enkli sispansyon zot permi loperasyon. Mon pa tya kontan ki sa i arive, me malerezman tro bokou dimoun pa pe pran keksoz serye. Mon lapel i tre senp : Annou ekoute e met bann regilasyon an-pratik.

Malgre bann move nouvel, mon annan gran plezir pou anonse ki sa gouvernman in fer en kantite travay pandan sa 24 zour. Yer swar, mon’n eksperyans en gran lazwa apre lanons ki en nouvo vaksen ki annan 95% efikasite kont COVID in ganny dekouver par en lakonpannyen ki apel MODERNA. Tanperatir ki sa nouvo vaksen I ganny preserve I bokou mwens ki sa lot. En lenvestiser ki anvi reste anonym pour le moman in promet pou donn Sesel 100,000 sa vaksen le moman ki I ganny komersyalize boner an 2021. Lo lapar lepep Seselwa, mon anvi dir li en gro mersi pour son sipor ki donn nou gran lankourazman. Avek en pep ki’n ganny vaksin kont COVID-19, nou lekonomi I ava kapab repran pli vit ki posib e nou lavi I ava repran en serten sans normalite koman bann bon sitwayen. Me antretan, nou bezwen swiv konsey Minister Lasante.

En lot bon nouvel ki mon anvi anonse I al pour zabitan Baie Lazare. Gouvernman fek resevwar garanti en don pour konstriksyon klinik zot distrikt. Mon pe swiv tre pros ki staz sa proze i ete ansanm avek Onorab Adelaide e tou bann laranzman pe ganny fer pour ki o-pli vit posib nou ava komans konstriksyon e terminn sa fasilite enportan pour zabitan sa distrikt. In pran tro bokou letan e la aprezan zot merit zot fasilite medikal.

Lot pli gro kado ki nou’n osi resevwar dan sa 24 zour se en donasyon pour konstriksyon nouvo lopital La Digue. Sa lopital I pour enn ki modern e ki pou annan sa bann fasilite swivan an plis ki sa ki ekziste ozordi: sant izolasyon, sant pour dyaliz ek X-ray, lasanm prive, ward admisyon pour madanm, zonm, zanfan ek maternite ki pou pran 6 dimoun sakenn ek en lospis parey I annan lo Mahé ek Praslin. I pou osi annan akomodasyon modern lo menm teren pour dokter ek ners. Sa lopital, parey zot ava kapab sezi pa ti pou kapab ganny konstri lo sa sit aktyel kot Logan Hospital I trouve. Mon profite pou remersye Gouvernman UAE pour sa zoli kado ki zot pe donn pep Digwa.

Konsey bann eksper Minister Lasante in osi fer kler ki sa sit akyel I pa ideal pour konstriksyon en nouvo lopital spesyalman avek sa problenm erozyon lakot. Grander sa lopital ek bann fasilite ki i pou ofer i fer ki teren aktyel dan La Passe I tro pti. Konsept zeneral ti ganny prezante dan en miting avek Lasosiasyon Biznes La Digue e apre dan en miting piblik kot I ti ganny byen resevwar. Nouvo sit lopital I ganny trouve obor L’Union Estate, en propriete governman ki donn 3 arpan, obor helipad. Mr. Jeffery Durup, en Digwa in menm ofer en lot bout later an ka si sa later pa ase. Mersi Ton Jeffery. I enportan pou dir ki ti napa okenn rezon valab lo akoz sa lopital modern e nef, ki plan pankor ni menm finalize pa devret ganny konstri lo sa nouvo sit. Mon tya kontan profite pou osi dir ki I mon lentansyon rankontre lafanmiy Berlouis ki ti donn sa later kot lopital aktyel I trouve pou regarde ki zot lentansyon an sa ki konsern teren kot lopital i trouve ozordi apre konstriksyon nouvo lopital akoz avek zot lakor, Gouvernman tya kontan konstri en batiman pour bann servis gouvernman tel ki limigrasyon, SLA, SRC, civil status ek okenn lezot servis gouvernman lot kote semen avek lopital. Sa I ava liber biro ladministrasyon district kot serten sa bann servis I sitye ozordi.

Mr. Spiker, dan sa menm lalinny, I enportan pou dir ki nouvo gouvernman in deza anonse ki sak MNA elekte pou ganny en biro dan biro Ladministrasyon Distrikt. Tou bann laranzman pe ganny fer e serten in menm deza vizit zot biro. Nou ava rapel ki ansyen gouvernman ti deza anonse ki zot ti pou konstri en biro pour sak MNA, me sa pa’n zanmen abouti. Mon ti parmi bann ki ti anmenn en lalit asarne pour ki I annan ‘delinking’ dan lepase, e alor serten I ava kapab demann kestyon lo si sa plan pa pe fer retourn sa e ki I kapab annan lenflians politik. Mon riye letan mon tan sa bann largiman, akoz egzakteman parey sa petisyon konsernan lopital La Digue ki ti ganny sinnyen avan menm ki zot ganny detay, mon tya swete ki dimoun ti ava annan pasyans pou konpran byen kwa ki pe arive. Les mwa eksplike.

Mr. Spiker, sa biro MNA pa pou en biro politik avek okenn paviyon politik ek lezot senbol, me I pou sa landrwa kot sa MNA I rankontre tou zabitan sa distrikt kot in ganny elekte. Apre tou, sa MNA I sipoze servi tou zabitan son distrikt san regard zot kouler politik. Sa biro pa pou biro brans, parey zot ti apel li lontan. Me anplis ki sa, gouvernman in fini adopte en nouvo fason pou swazir en DA. Nou’n deside ki pozisyon DA pou nepli enn ki politik parey I ankor ete ozordi, kot parey nou’n war kot en DA apre I vin kandida e petet MNA. Nouvo fason fer, parey zot ava deza trouve dan zournal se ki sa post I ouver pour tou dimoun ki kalifye fer laplikasyon. I pou pas dan prosesis interview e meyer kandida I ava ganny swazir. Sa dimoun pou en ‘civil servant’ e tou regilasyon I ava aplike pour li e si i fer politik dan son lofis li osi i ava ganny kosyonnen. Mon demande ki MNA ek DA i  fer en bon travay pour zot distrikt pour ki dimoun i ava aret santi sa nesesite pou ekri State House pour zot ganny bann leksplikasyon vreman senp ki devret ganny rezourd lo nivo distrikt. Sa Mr. Spiker I mark en lot laviktwar sa lalit asarne ki mon bann koleg ek mwan nou ti anmennen pour sanzman Sesel.

Mr. Spiker, avan ki mon termin sa sapit lo Gouvernman Lokal, i mon responsabilite pou anonse ki apre konsiltasyon avek Minister Finans, Gouvernman in pran desizyon pou kensel eleksyon konsey distrikt ki ti pou fer an Zanvye 2021. Rezon pour en tel desizyon i finansyel. Avek nou sitiasyon ekonomik ki nou pe pas ladan, pei pa dan en pozisyon pou depans R20m pou organiz sa eleksyon. Apre selon tarif ki ti pey Konsey Rezyonnal, pou depans R3.12m pour bann tyermenn Konsey e en lot sonm R15.288. ki fer en total R18.408m e letan ou azout tou ansanm i donn en sonm R38.408m.

Mr. Spiker,Sesel pou kontinyen travay avek tou pei, spesyalman bann ki deza nou bann partner pros ki rod en polisi zafer etranzer ki promot korperasyon mityel e donn pli gran valer nou lentere komen. Mon’n deza dir e mon repete : Nou sovrennte i sakre e a okenn moman nou pou donn li a okenn pei.

Sesel I apresye bokou sipor ki in gannyen avek son bann partner o-milye sa pandemik. Ansanm avek bokou bann lezot pti pei zil, nou’n resevwar bokou sipor pou ed nou fer fas avek bann difikilte afen ki nou re pran. Koman bann pti peizil, I kler ki nou bezwen bokou sipor pour nou sirmont bann difikilte economik ki’n vin koman en rezilta sa kriz medikal.

Dan le pase, Sesel in kapab rikord bann lendikater devlopman tre o, me fas a sa bann kriz souden e sanpresedans ek bann sok ekonomik, nou’n trouv nou tre vilnerab ziska en nivo kot nou’n bezwen led kominote enternasyonnal. Alor, ankor enn fwa nou’n bezwen ganny sipor led enternasyonal. Nou alor ankor enn fwa dire n gro mersi pour tou sipor ki nou’n resevwar e fer en lapel avek nou bann pei zanmi pou kontinyen apiy Sesel ek son devlopman pour ki ansanm nou ava kapab sirmont bann difikilte ki sa pandemic in enpoz lo nou. Nou lekonomi pou refer avek lagras Bondye e tou sipor ki nou gannyen I byen ganny akei.

Mr. Spiker, dan en lespri servi nou resours pli byen pou vin pli efektiv an mezir ki nou fer mwens depans, Gouvernman pou osi ferm 3 lanbasad ki ava ede pou koup lo depans e redwir demann lo deviz etranzer. Sa bann lanbasad i Sri Lanka, Cuba ek nou reprezantasyon an Geneva. I pou osi annan plis zefor pou fer nou bann lanbasad travay pli pre avek nou bann biro tourist.

Sesel pou pran en lapros kot I travay ansanm koman en gouvernman kot son relasyon etranzer I konsernen. Alor tou bann minister, departman ek lazans ki zot fonksyon I annan en lenpakt lo nou relasyon etranzer pou travay tre pre avek Minister Zafer Etranzer ek Tourism.

Mr. Spiker, lafanmir se labaz nou sosyete, I premye lenstitisyon ki edike, elve, e disiplin nou bann zanfan, ki fitir nou pei. Nou pou bezwen donn lafanmiy en nouvo souf par restriktir sa Minister pou kapab develop e enplimant progranm ki donn plis sipor nou bann fanmir, e anmenn en pli o nivo kalite lavi pour zot. Sa I ava redwir problenm sosyal ki pe kontamin nou sosyete. Lanfaz pou lo prevansyon, ledikasyon, e developman kapasite. Lazenes se la relev, se fitir alor tou sa zefor ki nou pe mete pou redres nou lekonomi, pou met fleo drog anba kontrol, e lezot ankor pou an ven si nou pa prepar nou bann zenn pou soutenir nou bann reisit. Nou pou bezwen annan progranm pli modern e ki ganny enplimante dan en fason pli pozitiv, e ki anmenn en vre lenpakt dan tou laspe devlopman kominoter. Politik fodre ganny retire net dan sport, fodre annan plis partisipasyon o nivo fanmir dan sport. Zesyon sport pou ganny ranforsi pour ki i annan en lapros pli profesyonnel afen ki nou bann atlet I vreman annan motivasyon pou rev sa premye meday Olenpik pou Sesel.

Mr. Spiker, nou pei pe pas dan en peryod gran tirbilans. Malerezman pour mon lekip ek mwan, nou pe pran labar nou pei dan en moman kot Sesel pe fer fas avek 2 pli gran kriz dan son listwar : en kriz saniter ki pe trenn nou dan en kriz ekonomik avek en lanpler san presedan.

Pandan sa de dernyen semenn, anmezir ki mon ti pe resevwar bokou lenformasyon enportan lo sitiasyon ekonomik nou pei, tou mon bann lenkyetid ti konfirmen. Tou sa ki bann ekspert ti pe dir nou e tou sa ki bann obzervater lokal e etranze ti pe atir nou latansyon lo la, sa bann keksoz in ganny konfirmen. An zis detrwa mo, les mwan dir zot ki Lekonomi Sesel i vreman dan mal. Bann eksper pe endike ki kontrer avek o-komansman sa lepidemi kot nou ti ekspekte nou lekonomi kontrakte par 10.8%, nou ekspekte en sitiasyon pli grav kot sa pou tonm 13.5% pour 2020. Nou lendistri touris in vreman ganny bate e nou pou fini lannen avek 73% mwens touris konpare avek 2019. Sa i fer en lenpak direk lo tou bann lezot sekter nou lekonomi tel ki pri marsandiz, kou transportasyon ek servis an-zeneral.

An vi tou sa sitiasyon vreman grav, i annan plizyer mezir ki pou bezwen ganny enplimante pou asire ki nou depans i ganny fer dan en fason pli efektiv posib par prioritiz nou depans e asire ki nou bidze i soutenab. Nou det in ariv en nivo ki deza pa soutenab. Si Governman I kontinye depans lo nivo ki I pe fer son rezilta pou katastrofik pour nou pei. Governman I bezwen retourn son bidze dan en leta ki soutenab. Dan sa moman kot nou pe viv, reveni pou kontinyen ba akoz aktivite ekonomik I osi ba. An efe nou war ki sitiasyon dan nou bann market kle pou tourism an Erop in deteryore e menm serten pei in remet lockdown. Sa in fer ki I annan menm bann avyon ki’n sispann zot loperasyon Sesel tel ki Ethiopian Airlines e British Airways anvi ki napa ase pasaze. En rezilta direk bann tel sitiasyon se ki nou roupi i devalye. Tou dimoun in war ki mannyer dolar in ariv par lao R20. Son lenpakt direk I vin lo lenportasyon e osi lo pri lavi. Dan sa menm souf, mon anvi anonse ki an-konsiltasyon avek Minister Finans, Gouvernman in pran desizyon ki si en dimoun oubyen en lakonpannyen i annan son deviz etranzer e ki i pa pou bezwen aste dolar avek bann labank, i pou kapab fer vini son transpor. Sa i en pti louvertir ki nou krwar i lozik e ki ava osi permet gouvernman ranmas en pe tax.

An 2021 nou pou bezwen reviz skim FA4JR, vi ki nou pa pou kapab soutenir en depans anviron R1.4 bilyon. Alor mon bezwen dir zot ki deza i annan en gran lekzersis ki pe ganny fer pou restriktir sa progranm afen ki i vin pli vize lo prodiktivite e ankouraz travayer Seselwa pou leve e pran travay ki ava fer ki nou koup lo travayer etranze. URS, My First Job ek SETS pou neseserman bezwen zwe en rol pli aktiv ki pou permet ki Seselwa kalifye pou bezwen ranplas etranze. Sa i ava ede pou soulaz nou depans akoz parey nou tou nou konnen, travayer etranze i met plis presyon lo nou rezerv deviz. Nou bezwen donn Seselwa lanplwa afen ki bidze sosyal i ava kapab redwir.

Avek sa sitiasyon ekonomik kot roupi i kontinyen devalye e dolar ki rantre dan kof leta i kontinyen redwir, Gouvernman, ki pe deza pey saler dimoun dan sekter prive i trouv li dan en pozisyon enposib pou pey saler 13enm mwan. Total ki 13enm mwan lapey pou kout gouvernman dan sa sitiasyon kot nou ete ti pou ariv en sonm anviron 541 milyon roupi. Malerezman nou tou nou bezwen partisip dan sa sakrifis e alor, i avek gran regre ki mon bezwen anonse ki tou bann peyman benefis lafen lannenen pour tou bann pozisyon konstitisyonnel an-komansan par lofis Prezidan, VP, Minis, MNA ek tou lezot pa pou ganny peye sa lannen. Pou napa peyman 13enm mwan dan gouvernman ek dan sekter prive, me sa pa defann sekter prive ki anvi donn son travayer en bonus pou donn zot. Tou lamannman legal pou ganny fer par lofis Atorni Zeneral. Sepandan sa pa pou aplik pour peyman kontra lafen zot servis.

Koman en parti nou zefor pou adres sa size kou lavi, nou pou siport STC pou redwir son kou operasyonnel otan ki posib. Nou pou komans par transfer batiman Hypermarket ki STC pe lwe avek SSI lo STC. Sa deswit pou retir en fardo R13.2 milyon lo STC ki ava ed li pou stabiliz pri bann komodite ki i vann avek lepep Seselwa. Gouvernman Lenn in fini dakor pou fer don pou met fotovoltaic lo twa batiman hypermarket, ki ava fer ki sa kou elektrisite plis ki R1m par mwan i ava ganny redwir. Alor sa i ava fer ki STC i ava fer en lekonomi omwen R20m an 2021, e mon pou ensiste ki sa benefis i ganny pase lo kliyan pour ki konsomater i ava santi en rediksyon lo pri. Minister Finans in ganny demande pou asire ki sa i arive.

Avek bi ranforsi tou nou zefor an-preparasyon pour relans nou lekonomi apre COVID, Gouvernman pe deza rantre an-negosiasyon avek IMF pou aiste nou adres serten size tel ki o nivo det piblik, stabilite dan pri ek kriz balans peyman. En progranm IMF i ava ede pou redonn nou stabilite ekonomik e ankouraz devloman ekonomik. Sa i ava donn nou sa sipor finansyel ki nou bezwen pou relev nou rezerv forex. Bi imedyat sa progranm avek IMF se pou rebalans nou bidze e alor donn nou en nivo soutenab kot nou det i konsernen. Anplis ki sa i ava ed nou pou restriktir nou bann det.

Mr. Spiker, Frer ek Ser Seselwa, nou bezwen zer nou lekonomi dan sa menm fason ki nou tret nou depans dan lakour. Kan sa manman ouswa sa papa I ganny koup son lapey, mwens larzan I antre dan lakour e fanmiy antye I soufer. A sa pwen, en fanmiy ki responsab napa swa me bezwen re-balans zot bidze e re-evalye kwa ki pli enportan pou depans lo la. Me atraver bann desizyon difisil ki zot pran pou koup lo serten depans, zot arive asire ki tou zanfan pa al dormi vant vid. Se dan sa menm lespri ki gouvernman pe pran sa bann desizyon ki sitan enportan pou asire ki nou lekonomi I kontinyen sirviv dan sa moman kriz.  

Nou konpran ki sa pou fer ki Nwel sa lannen pou enpe pli dir ki lannen pase. Me lesansyel se ki nou kontinyen met an tet ki nou lanplwa I ankor la. Kan festivite Nwel ke lannen I fini, malgre ki I pou diferan, nou pou kapab retourn dan en laplwa ki asire. Se sa garanti ki gouvernman pe anmenn devan zot.

Gouvernman pe ankouraz tou dimoun pou pran okenn lanplwa ki prezante. Pran li o-serye ozordi. Aret azir konmsi ou annan gran swa parey petet yer, kot ou ti kit en lanplwa e rantre dan lot. Sa sitiasyon in sanze. Mon espere ki zot in ekout byen Gouverner Labank Santral, Madanm Caroline Abel letan I kontinyen koz avek nou lo sitiasyon ekonomik. Parey mon’n dir pli boner dan mon diskour, nou anvi ranplas travayer etranze avek Seselwa, alor I kler ki nou travayer Seselwa I bezwen delivre, vin pli disiplinen, pa mank travay pour en wi oubyen en non, montre plis responsabilite. Lo plizyer repriz mon’n dir ki travayer Seselwa I debouryer. Mon repet li ankor, e la dan sa moman difisil annou montre ki vreman nou annan sa kouraz ek determinasyon pou debout for pour nou pei ek nou fanmiy. I pa moman pour nou esey fer zis sa ki nou nou anvi. Nou devret vize pour nou prodiktiv e zwe nou rol pou remet nou lekonomi lo son lipye. Si nou sakrifye nou ozordi, moman pou arive dan lavenir kot nou pou ganny sa louvraz ki nou vreman kontan e kot nou trouv nou bokou pli ris, senpleman akoz nou pli determinen akoz letan dir pa’n fer nou per, me in fer nou pli for.

Mon osi fer en lapel avek bann anplwayer pou pran travayer Seselwa e donn zot lantrennman neseser e ofer zot en lapey akseptab ki ava donn zot bon motivasyon pour zot kapab nouri zot fanmiy. Mazinnen I bokou pli bonmarse pou rod en travayer Seselwa. La I moman pou mazin sa akoz sak aksyon ki nou fer pou annan en lefe direk lo nou lekonomi dan sa moman kriz. Nou pei I devret vin premye. I selman letan sakenn antre nou I fer son par dan sa latas enorm ki nou pou kapab rekolte benefis en lekonomi stab.

Mon lans en lapel alors avek bann ki pankor sezi ki zot merit fer zot bout e ki pankor konmans montre ki zot osi zot in pare pou fer zot bout, pou sanze, e sanz vitman. I annan en sanzon ki dir ki nou tou nou annan par dan larises nou pei. Wi, sa i vre, me pour nou kapab reklanm sa par, nou bezwen konmans par kontribye nou par!  Alors, dan sa nouvo Sesel ki devan nou, nou tou nou pou bezwen travay, nou tou nou pou bezwen fer nou bout, nou tou nou pou bezwen kontribye pou fer Sesel monte.

Mon lapriyer i reste parey. Mon demande ki Bondye tou pwisan i beni nou zoli pei Sesel e protez li dan sa moman difisil. Ki i vers son lafors ek son lalimyer lo tou Seselwa e lo tou dimoun dan nou pei.

Tank a mwan, mon promet lepep Seselwa ki mon pou kontinyen debout lo zot kote e ki mon pa pou zanmen les mon pei e mon Sesel tonbe!